Rozmowy na temat seksualności w gabinecie terapeutycznym mogą być wyzwaniem zarówno dla pacjenta, jak i dla terapeuty. Seksualność, będąca integralną częścią życia człowieka, często bywa tematem tabu, wywołując wstyd, niepewność lub lęk przed osądem. Dla wielu osób jest to temat delikatny i intymny, a otwarcie się w tej kwestii wymaga dużej odwagi. Z tego powodu, terapeuci powinni umiejętnie wprowadzać temat seksualności, zbudować zaufanie oraz stworzyć bezpieczną przestrzeń dla pacjenta, w której poczuje się akceptowany i zrozumiany.
Dlaczego temat seksualności jest ważny w terapii?
Seksualność to istotny aspekt ludzkiego funkcjonowania, obejmujący nie tylko fizyczne doświadczenia, ale także m.in. emocje, relacje międzyludzkie, tożsamość czy potrzeby. Niezależnie od tego, czy problem pacjenta bezpośrednio dotyczy życia seksualnego, czy też jest on częścią szerszych trudności, takich jak relacje partnerskie, poczucie własnej wartości czy trauma – rozmowa o seksualności może być kluczowa dla pełnego zrozumienia pacjenta i jego wyzwań. Ignorowanie tego aspektu w terapii może prowadzić do niepełnej diagnozy problemu i utrudniać pacjentowi pełne zdrowienie emocjonalne i psychiczne.
Kilka razy zdarzyło mi się (to moje osobiste doświadczenia), iż na terapię przychodziły osoby, które już są w terapii u innych specjalistów. Oczywiście, zdaję sobie sprawę, że my specjaliści nie jesteśmy od wszystkiego i to jest w porządku. Jednak czym innym jest unikanie i nie pogłębienie tematu (chociażby przez kilka sesji), a czym innym jest przyjrzenie się tej sferze a potem ewentualnie wspólne zdecydowanie, czy rzeczywiście daną trudność należy omówić ze specjalistą seksuologiem. Jak już wspomniałam, seksualność jest integralną częścią życia człowieka i ma wpływ na wiele obszarów w naszym życiu, dlatego idealnym byłoby, gdyby obszar seksualności był poruszany jako podstawowy element wywiadu na terapii. Niestety, zdarza się czasami tak, że terapeuci nie mają śmiałości pytać o tę sferę, temat jest pomijany, a kiedy klient wspomina o problemach w seksie, sugerują od razu konsultację z seksuologiem, często nawet nie próbując zgłębiać tego tematu.
Terapeuto – zacznij od siebie
Zanim zaczniesz rozmawiać z pacjentem na temat seksualności, powinieneś podjąć świadomą pracę nad swoimi własnymi przekonaniami i emocjami związanymi z tym tematem. Nasze przekonania, wartości, a czasem nawet osobiste doświadczenia mogą wpływać na sposób, w jaki prowadzimy terapię, szczególnie w tak wrażliwym obszarze jak seksualność. Warto zadać sobie kilka kluczowych pytań, które pomogą Ci lepiej zrozumieć własne nastawienie:
- Jakie są moje przekonania dotyczące seksualności?
Przeanalizuj swoje wartości, normy kulturowe i społeczne związane z seksualnością. Czy są jakieś aspekty, które wywołują u Ciebie dyskomfort? Czy masz jakieś nieuświadomione uprzedzenia, które mogą wpłynąć na Twoją pracę z pacjentami? Czy posiadasz neutralne podejście do różnych preferencji seksualnych i tożsamości płciowych? - Jak się czuję, rozmawiając o seksualności?
Rozważ, jak czujesz się podczas rozmowy na temat seksualności z innymi, zarówno na poziomie osobistym, jak i zawodowym. Czy jesteś w stanie swobodnie pytać pacjentów o ich życie seksualne? - Czy potrafię rozmawiać o seksualności w sposób neutralny i bez osądzania?
Ważnym aspektem w pracy terapeutycznej jest umiejętność prowadzenia rozmowy w sposób neutralny, bez oceniania pacjenta. Czy jesteś w stanie podejść z akceptacją do różnorodnych form ekspresji seksualnej? Czy Twoje słowa i postawa komunikują pacjentowi, że może swobodnie mówić o swojej seksualności? - Czy mam wystarczającą wiedzę z zakresu seksualności?
Wiedza na temat zdrowia seksualnego, różnorodnych orientacji seksualnych, dysfunkcji seksualnych czy traum związanych z seksualnością jest niezbędna, aby skutecznie wspierać pacjentów. Jeżeli odczuwasz braki w tym obszarze, warto rozważyć udział w szkoleniach, kursach lub sięgnąć po literaturę fachową. - Jakie emocje wywołują we mnie różne aspekty seksualności pacjentów?
Zastanów się, jak reagujesz na różne wyzwania seksualne, z jakimi mogą przychodzić pacjenci. Czy pewne tematy, takie jak nietypowe preferencje seksualne, trudności związane z orientacją lub traumą seksualną wywołują w Tobie dyskomfort? Praca terapeutyczna wymaga zrozumienia, a nie oceniania, dlatego ważne jest, by rozpoznać i przetworzyć swoje emocje związane z tym tematem.
Wspierające elementy rozmowy z pacjentem wokół seksualności
Wprowadzenie tematu seksualności w wywiadzie terapeutycznym nie musi być trudne, jeśli terapeuta przygotuje się do tego z odpowiednią dozą empatii i otwartości. Oto kilka kroków, które mogą pomóc:
- Normalizuj temat
Warto, abyś podkreślał, że seksualność to naturalna część życia człowieka. Może to pomóc pacjentowi poczuć się bardziej komfortowo i zredukować poczucie wstydu. - Używaj otwartych pytań
Otwarte pytania pozwalają pacjentowi na swobodniejsze wyrażenie swoich myśli i emocji. Pamiętaj, nie recytuj ich jak wiersza, a dopasuj do tego, co wnosi klient na sesji. Kilka przykładowych pytań może brzmieć:- „Jak wygląda Twoje życie seksualne? Czy przynosi Ci satysfakcję?”
- „Jakie emocje towarzyszą Ci, gdy myślisz o swojej seksualności?”
- „W jaki sposób Twoje doświadczenia seksualne wpływają na Twoje relacje z innymi?”
- „Jak wyglądała Twoja edukacja seksualna?”
- „Jakie aspekty Twojej seksualności budzą w Tobie (powodują, że czujesz) … niepokój/złość/smutek/zadowolenie…?
- „Jakie doświadczenia związane z Twoją seksualnością wywołały u Ciebie/spowodowały…?”
- Stwórz bezpieczną przestrzeń
Seksualność bywa tematem tabu, dlatego niezwykle istotne jest, aby pacjent czuł, że może o tym mówić bez obaw o osądzenie. Podkreślaj, że rozmowa na ten temat jest normalna i ważna w kontekście jego zdrowia psychicznego i emocjonalnego. Nie wymuszaj tematu: Zaufanie nie jest czymś, co pojawia się od razu. Jeśli pacjent nie czuje się gotowy do rozmowy o swojej seksualności, należy to uszanować. - Używaj zrozumiałego, neutralnego języka
Zawsze upewnij się, że pacjent rozumie, co masz na myśli, gdy zadajesz pytania dotyczące intymnych aspektów jego życia. Chcę tu od razu zaznaczyć, że niektórzy klienci nie potrafią używać właściwej terminologii (często z powodu wstydu, wychowania). „Pomponik”, „wacek” czy „ten-tego” to jedno z niewielu, które może paść w gabinecie. Oswajanie słownictwa również jest częścią terapii i pełni funkcję edukacyjną. Warto przyglądać się z klientem temu i objąć łagodnością to, co nie zawsze bywa wygodne. - Bądź uważny na niewerbalne sygnały
Obserwuj mowę ciała pacjenta, jego mimikę, ton głosu. Te sygnały mogą dać Ci wskazówki, czy pacjent czuje się komfortowo i czy chce kontynuować rozmowę na temat seksualności. Jeśli zauważysz jakieś sygnały świadczące o tym, iż klient nie jest jeszcze gotowy na rozmowę o seksualności, być może warto zaproponować zmianę tematu i powrócić do rozmowy później.
Podsumowanie
Rozmowy na temat seksualności nie zawsze są łatwe zarówno dla pacjenta, jak i terapeuty, jednak są one niezwykle istotne dla pełnej i skutecznej terapii. Otwierając się na ten temat i tworząc bezpieczną przestrzeń do dialogu, terapeuta może pomóc pacjentowi w lepszym zrozumieniu siebie, swoich potrzeb i relacji, co przekłada się na większą satysfakcję z życia osobistego, a w konsekwencji również na to seksualne.
Milena Miszkiel
Milena Miszkiel – psycholog, seksuolog, psychoedukatorka i twórczyni profilu @milenamiszkiel.seksuolog.
